Pewien czas temu jedna z łodzianek wezwała zespół ratownictwa medycznego do nieprzytomnego mężczyzny. Po przybyciu zespołu na miejsce ratownicy zastali mężczyznę siedzącego w fotelu i oglądającego telewizję. Sytuację wyjaśniła rozmowa z wzywającą pogotowie kobietą. Gdy mąż pod wpływem alkoholu wrócił spóźniony po pracy do domu żona urządziła mu awanturę. Mężczyzna nie reagował na zaczepki słowne. W związku z tym żona uznała, że stracił przytomność i wezwała pomoc. Podobnych przykładów ratownicy medyczni mogą wymieniać bez liku. Nic w tym dziwnego, większość społeczeństwa nie potrafi zdefiniować utraty przytomności.

Czym jest utrata przytomności?

Utrata przytomności to stan nagłego zagrożenia zdrowia będący zewnętrznym wyrazem zaburzeń czynności ośrodkowego układu nerwowego. Do jej wystąpienia może doprowadzić szereg czynników. Wśród nich warto wymienić:

• urazy (np. urazy głowy)
• choroby naczyniowe (np. udar mózgu, nagły spadek ciśnienia tętniczego)
• choroby metaboliczne (np. spadek poziomu glukozy w organizmie)
• choroby neurologiczne (np. padaczka, nowotwory ośrodkowego układu nerwowego)
• zatrucia (np. zatrucie alkoholem, zatrucie lekami uspokajającymi)
• czynniki środowiskowe (np. przegrzanie lub wychłodzenie organizmu)

Jakie zagrożenia wiążą się z utratą przytomności?

Cechą charakterystyczną utraty przytomności jest zniesienie odruchów obronnych organizmu oraz spadek napięcia mięśni. Z tego powodu drożność dróg oddechowych osoby nieprzytomnej jest zagrożona. Zwłaszcza jeśli poszkodowany znajduje się w pozycji leżącej na plecach lub z przygiętą do klatki piersiowej głową. Brak szybkiego podjęcia właściwych działań może doprowadzić wówczas do nagłego zatrzymania krążenia.

Jakie są objawy utraty przytomności?

Osoba nieprzytomna nie reaguje na jakiekolwiek bodźce zewnętrzne. Jeśli udzielając pierwszej pomocy lekko potrząśniesz osobę nieprzytomną za ramiona i głośno zapytasz “Halo! Co się stało?!” osoba taka nie odpowie w żaden sposób. Nie udzieli odpowiedzi na pytanie (nawet bełkocąc), nie poruszy się, nie będzie bronić się przed potrząśnięciem za ramiona.

Jak należy postępować z osobą nieprzytomną?

• Oceń bezpieczeństwo

Przed rozpoczęciem udzielania pierwszej pomocy rozejrzyj się do koła w poszukiwaniu niebezpieczeństw. Zwróć uwagę na obecność przewodów energetycznych, zwierząt oraz agresywnych osób. Wykorzystaj również środki ochrony osobistej. Załóż rękawiczki, przygotuj maseczkę do resuscytacji – może być potrzebna.

• Oceń przytomność

Jeśli jest bezpiecznie, podejdź do poszkodowanego i lekki potrząśnij go za ramiona. Jednocześnie głośno zapytaj “Halo! Co się stało?!”. Jeśli poszkodowany nie reaguje na te czynności masz do czynienia z osobą nieprzytomną.

• Udrożnij drogi oddechowe

Połóż dwa place pod częściami kostnymi żuchwy oraz dłoń na czole poszkodowanego. Następnie odchyl głowę do tyłu. Pozwala to przywrócić drożność dróg oddechowych.

• Oceń oddech

Pochyl się nad twarzą poszkodowanego tak, aby jednocześnie móc obserwować ruchy klatki piersiowej, wyczuć prąd wydychanego z ust powietrza oraz usłyszeć odgłosy dobierające z dróg oddechowych. Oceniaj oddech przez 10 sekund. Jeśli poszkodowany oddycha prawidłowo powinieneś w tym czasie dostrzec przynajmniej dwa oddechy.

• Ułóż w pozycji bezpiecznej

Jeśli poszkodowany oddycha prawidłowo ułóż go w pozycji bezpiecznej. Pamiętaj! Jeśli poszkodowany doznał urazu pozycja ta jest przeciwwskazana. W takiej sytuacji należy wezwać pomoc i pozostać przy poszkodowanym regularnie oceniając jego stan.

• Wezwij pomoc

Utrata przytomności to stan zagrożenia zdrowia. Wezwij pomoc dzwoniąc pod numer 112 lub 999. Podaj swoją lokalizację, opisz stan poszkodowanego. Odpowiadaj na pytania dyspozytora medycznego. Nie odkładaj pierwszy słuchawki.

Pozycja bezpieczna

Pozycja bezpieczna (dawniej: boczna ustalona) pomaga utrzymać drożność dróg oddechowych osoby nieprzytomnej. Poza tym zabezpiecza drogi oddechowe poszkodowanego przed aspiracją wydzieli takich jak krew lub wymiociny.

Wskazaniem do zastosowania pozycji bezpiecznej sytuacja, w której poszkodowany nieprzytomny oddycha prawidłowo. Pozycji tej nie wolno natomiast stosować, gdy osoba udzielająca pomocy podejrzewa, że poszkodowany mógł doznać obrażeń ciała. Nie musimy przy tym widzieć urazów (np. zdeformowanej kończyny). Aby móc podejrzewać obrażenia ciała wystarczy sam mechanizm zdarzenia (np. upadek z wysokości, fakt potrącenia przez samochód itp.). Szczegółową procedurę układania poszkodowanego pozycji bezpiecznej przedstawia poniższy film.

Czym jest omdlenie?

Omdlenie jest krótkotrwałą utratą przytomności. Jego przyczyną jest przejściowe zmniejszenie przepływu krwi przez mózg. Do omdleń dochodzi najczęściej w wyniku:

• długotrwałego przebywania w pozycji stojącej (często dotyczy osób młodych)
• gwałtownej pionizacji (najczęściej dotyczy osób starszych)
• działania silnych bodźców emocjonalnych (np. strach, ból)
• chorób mięśnia sercowego (np. zaburzeń rytmu serca)

Jakie są objawy omdlenia?

Omdlenie mogą poprzedzać pewne niespecyficzne objawy (tzw. stan przedomdleniowy). Zwykle są to: uczucie osłabienia oraz mroczki przed oczyma. Następnie poszkodowany upada na ziemię i nie reaguje (jest nieprzytomny).

Jak należy postępować w przypadku omdleń?

• Ewakuuj poszkodowanego

Do omdleń dochodzi często w dusznych i źle wentylowanych pomieszczeniach (np. kościołach). W takiej sytuacji poszkodowanego należy ewakuować i zapewnić mu dostęp świeżego powietrza oraz cień. Warto rozpiąć kołnierzyk lub poluzować krawat. Mogą one poprzez ucisk na naczynia krwionośne szyi być powodem omdlenia.

• Unieś nogi

Podczas omdlenia dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych. Krew spływa do naczyń położonych w najniższych partiach ciała. Dochodzi w ten sposób do chwilowego niedokrwienia (a tym samym niedotlenienia) mózgu. Uniesienie nóg do góry pozwala przeciwdziałać temu mechanizmowi. Po kilku minutach (ok. 5-10 min) przebywania w takiej pozycji poszkodowany powinien odzyskać przytomność.

• Nie pozwól gwałtownie wstać poszkodowanemu

Jeśli poszkodowany odzyskuje przytomność nie pozwól mu gwałtownie wstać. Może to spowodować nawrót omdlenia. Poproś poszkodowanego aby najpierw usiadł. Po następnych kilku- kilkunastu minutach pozwól mu powoli wstać.

• Wezwij pomoc jeśli poszkodowany nie odzyskuje przytomności

Jeśli pomimo uniesienia nóg poszkodowany nie odzyskuje przytomności po 10-15 minutach ułóż go w pozycji bezpiecznej oraz wezwij pomoc medyczną. W takiej sytuacji najprawdopodobniej utrata przytomności ma inne podłoże.

Czego nie należy robić podczas utraty przytomności lub omdlenia?

• Nie klep poszkodowanego po twarzy celem oceny przytomności. Może oddać!
  

Sposób oceny przytomności opisano wyżej. Jeśli osoba, której przytomność oceniasz będzie pod wpływem alkoholu (lub innych środków psychoaktywnych) w reakcji na klepanie po twarzy może spróbować Ci oddać. Brzmi śmiesznie? Uwierz nam, znamy takie przypadki.

• Nie próbuj sadzać osoby nieprzytomnej

Jak wspominaliśmy podczas utraty przytomności dochodzi do zmniejszenia napięcia mięśni. Jeśli będziesz próbował sadzać osobę nieprzytomną jej głowa zostanie przygięta do klatki piersiowej. Spróbuj sam czytając ten artykuł przygiąć głowę mocno do klatki piersiowej. Z pewnością odczujesz trudności w oddychaniu a przecież jesteś przytomny! U osób nieprzytomnych pozycja ta wywoła niedrożność dróg oddechowych.

• Nie podawaj leków osobom, które omdlały

Znamy przypadek, w którym osobie omdlałej na terenie kościoła świadkowie zdarzenia podali kilka tabletek podjęzykowych obniżających ciśnienie tętnicze. Pamiętaj! W ramach pierwszej pomocy nie podajemy jakichkolwiek leków! Tym bardziej osobom nieprzytomnym gdyż spowoduje to niedrożność dróg oddechowych.